Những gã khổng lồ ngã xuống và người tí hon lớn lên như thế nào?

Trong nhiều thập kỷ IBM được đánh giá là một trong những công ty thống trị loại hình máy tính lớn (Mainframe). Khi máy tính mini xuất hiện, người tiên phong là Digital Equipment Corp (DEC). Với công nghệ đơn giản hơn, giá cạnh tranh hơn, DEC đã chiếm lĩnh được một thị phần đáng kể trong ngành (giá trị DEC năm 1986 là $7.6 tỷ) và đã đạt tốc độ tăng trưởng cao trong khi hầu hết các đối thủ đang sa lầy.

Khi trào lưu máy cá nhân (đại diện bởi Apple) và máy trạm (đại diện bởi Sun) xuất hiện. DEC nhận thấy doanh số bán máy mini của mình đang cạn kiệt, một kế hoạch tái cơ cấu hai năm đã thảm bại...Bất hạnh hơn là việc DEC đã đánh mất cơ hội thị trường: nó đã lãng phí hai năm với các nỗ lực nửa vời để đáp trả các sản phẩm máy cá nhân và máy trạm. Sau nhiều nỗ lực thâm nhập vào thị trường máy trạm và máy chủ tập tin, dòng sản phẩm DEC Alpha bắt đầu xâm nhập thành công vào giữa những năm 1990, nhưng đã quá muộn để cứu được công ty. DEC được Compaq mua lại vào tháng 6 năm 1998 trong vụ sáp nhập lớn nhất vào thời điểm đó trong lịch sử ngành công nghiệp máy tính

Một danh sách dài những công ty từng dẫn đầu đã thua cuộc theo một cách tương tự khi phải đối mặt với những thay đổi mang tính đột phá trong công nghệ và cấu trúc thị trường:

• Motorola, Nokia, Mobiado và Vertu trong điện thoại di động)
• JVC, Sony, Toshiba trong ngành vô tuyến
• Bettle (Xe con bọ), Fiat Chrysler trong ngành ô tô

Những quyết định dẫn đến thất bại đều được thực hiện khi các công ty đang ở trên đỉnh cao của thành công và được đánh giá là loại tốt nhất thế giới

Điều gì đã xảy ra?

• Có phải các công ty này chưa bao giờ là các đơn vị được quản lý tốt mà chỉ do gặp thời mới thành công?

• Có phải họ được quản lý tốt như khi chưa thành công nhưng khi thành công thì lại có vấn đề trong cách thức ra quyết định?

Không đơn giản như vậy:

Thực tế, họ đã lắng nghe khách hàng và đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ mới để có thể cung cấp cho khách hàng nhiều sản phẩm hơn so với yêu cầu, cẩn thận nghiên cứu xu hướng thị trường và phân bổ nguồn đầu tư có hệ thống nhằm mang lại kết quả tốt nhất, mà đánh mất vị trí dẫn đầu. Và chính việc quản lý tốt đó là nguyên nhân then chốt khiến những gã khổng lồ không thể tiếp tục tồn tại ở vị trí dẫn đầu.

• Những nguyên tắc quản lý tốt thực ra chỉ là sự phù hợp mang tính tình huống: có những giai đoạn, cách làm đúng là không cần chạy theo sự xuất sắc về sản phẩm: đầu tư để phát triển các sản phẩm có hiệu suất thấp hơn, lợi nhuận thấp hơn, theo đuổi các thị trường nhỏ hơn để tránh sự cạnh tranh.

• Việc đầu tư vào công nghệ đột phá không phải là một quyết định hợp lý đối với các công ty có tên tuổi vì:

  • Các sản phẩm mang tính đột phá thường đơn giản hơn và rẻ tiền hơn, và không hứa hẹn lợi nhuận cao hơn.

  • Công nghệ đột phá thường được thương mại hóa lần đầu tại những thị trường mới nổi hoặc bé

  • Khách hàng tạo lợi nhuận cao cho công ty thường không muốn, thực ra lúc ban đầu không thể sử dụng các sản phẩm dựa trên công nghệ đột phá.

Với nguyên tắc lắng nghe khách hàng của mình, xác định các sản phẩm mang lại lợi nhuận cao sẽ khiến việc quyết định đầu tư vào công nghệ đột phá trở nên quá muộn.

Người tí hon lớn lên như thế nào?

Trích đoạn câu chuyện dưới đây phần nào giúp bạn thấy hành trình lớn lên của một người tí hon trong hành trình kinh doanh:

• Trong lần kinh doanh đầu tiên của mình: Musk và cùng bạn học thuê một căn nhà 10 phòng và biến nó thành một hộp đêm.

• Năm 1995; Musk đến Standford lấy bằng tiến sĩ nhưng hoãn nhập học và quyết định thử vận may trong thời điểm bùng nổ kỷ nguyên dot-com. Kể từ đó, Musk không quay lại Standford nữa, quyết định dấn thân vào con đường kinh doanh. Cũng năm đó, Musk cùng em trai Kimbal ra mắt Zip2 với số vốn 28.000 USD của bố cho. Dự án cung cấp những chỉ dẫn du lịch trong thành phố cho các tờ báo như New York Times và Chicago Tribune. Trong lúc làm Zip2, Musk sống trong văn phòng và thường đi tắm nhờ. Sự chăm chỉ của hai anh em nhanh chóng được đền đáp khi Compaq mua Zip2 vào năm 1999 trong thương vụ có giá trị 341 triệu USD, bao gồm tiền mặt và cổ phiếu, qua đó Musk kiếm được 22 triệu USD.

• Năm 1999 Musk Lập X.com - công ty ngân hàng online với số tiền 10 triệu USD kiếm được từ Zip2. Một năm sau, công ty sáp nhập với Confinity, một startup tài chính đồng sáng lập bởi Peter Thiel và đặt tên là PayPal. Musk trở thành CEO của công ty nhưng tại vị không lâu. Vào tháng 10/2000, ông khởi sự một cuộc chiến lớn giữa các nhà đồng sáng lập khi đề nghị chuyển máy chủ từ hệ thống miễn phí Unix sang Microsoft Windows. Đồng sáng lập và sau này là giám đốc công nghệ PayPal Max Levchin không đồng tình với ý tưởng. Trong lúc Musk lên đường đến Australia nghỉ mát, hội đồng quản trị PayPal đã sa thải ông và đưa Peter Thiel lên nắm vị trí CEO. Tuy nhiên, mọi thứ không hoàn toàn quay lưng với Musk. Ông tiếp tục kiếm bộn tiền sau khi eBay mua PayPal vào cuối năm 2002. Là cá nhân nắm giữ nhiều cổ phiếu PayPal nhất, Musk bỏ túi 165 triệu USD từ thương vụ trị giá 1,5 tỷ USD

• Ngay trước khi PayPal được bán, Musk đã thực hiện một giấc mơ mới, trong đó có kế hoạch điên rồ là đưa chuột hoặc thực vật lên sao Hỏa. Là một người hâm mộ cuồng nhiệt của khoa học viễn tưởng, Musk thậm chí còn cố gắng mua các tên lửa ngừng hoạt động của Nga để hiện thực hóa trí tưởng tượng. Tuy nhiên, mức giá đưa ra cho mỗi chiếc là trên 8 triệu USD và ông nghĩ mình hoàn toàn có thể tự làm với mức giá rẻ hơn. Đầu năm 2002, Musk chi 100 triệu USD sáng lập công ty Space Exploration Technologies hay còn gọi là SpaceX với mục tiêu đưa giá thành vào vũ trụ giảm xuống gấp 10 lần. Sản phẩm đầu tiên của SpaceX được đặt tên theo tàu vũ trụ Millennium Falcon trong phim “Star Wars”, với các dòng tên lửa Falcon 1 và 9. Một sản phẩm khác được đặt tên dựa theo bài hát “Puff the Magic Dragon” là tàu vũ trụ Dragon. Sản phẩm là lời đáp trả cho hoài nghi của những ai từng giễu cợt ông rằng SpaceX không bao giờ có thể làm nên một phương tiện có thể bay vào vũ trụ. Tôi kỳ vọng có thể đưa con người tới sao Hỏa trong khoảng 10-20 năm tới. Musk cho biết SpaceX sẽ không chào bán vé công khai cho đến khi dự án mà ông gọi là “phương tiện chuyên chở đến sao Hỏa” có thể bay thường xuyên. SPACE X dự định sẽ gửi các tàu chở hàng đến hành tinh đỏ trong vòng 5 năm tới và đến 2024 con người có thể trú ngụ tại đây.

• Năm 2004, Musk tiếp tục dự án mới có tổng đầu tư là 70 triệu USD với công ty xe hơi điện đồng sáng lập bởi cựu chiến binh Martin Eberhard.

  • Năm 2006, chiếc Roadster chạy hoàn toàn bằng điện ra mắt, thời điểm đó Musk là Chủ tịch hội đồng quản trị.

  • Musk nhận thấy CEO lúc bấy giờ là Eberhard đã tiêu phung phí rất nhiều tiền của công ty so với dự định. Năm 2007, ông tổ chức cuộc đảo chính trong phòng họp hội đồng quản trị, lật đổ Eberhard cũng như ban quản trị và giám đốc công ty.

  • Năm 2008, khủng hoảng kinh tế trầm trọng tại Mỹ đẩy Tesla đến nguy cơ phá sản. Musk dùng tiền cá nhân đầu tư 40 triệu USD và cho công ty mượn thêm 40 triệu USD nữa. Không phải ngẫu nhiên mà trong năm đó ông trở thành CEO của Tesla, khi là người đã cứu vớt sống còn của công ty này.

2008 là năm kinh khủng nhất đời tôi

• 2008, Tesla tiếp tục suy kiệt tài chính và SpaceX gặp vấn đề khi ra mắt tên lửa Falcon 1. Musk ly dị với nhà văn Canada Justine Musk, người đã sinh cho ông 6 cậu con trai.

• Giáng sinh 2008, mọi thứ dần trở nên khởi sắc trở lại. SpaceX ký hợp đồng trị giá 1,5 tỷ USD với NASA để cung cấp vật tư vào không gian. Tesla đồng thời cũng tìm thêm các nhà đầu tư mới. Đến 2009, Musk sống sót qua những khoản nợ cá nhân.

• 6/2010, Telsa lên sàn thành công với số tiền 226 triệu USD, trở thành công ty xe đầu tiên IPO kể từ sự kiện của Ford vào 1956. Dịp đó Musk cũng bán cổ phiếu với giá trị 15 triệu USD.

• Cuối 2015, SpaceX đã có 24 lần ra mắt các chuỗi hoạt động và đánh dấu nhiều kỷ lục.

• 2016, Falcon 9 có đợt hạ cánh xuống nước đầu tiên thành công với một tên lửa quỹ đạo có thể tái sử dụng. Công ty của Musk hiện là nhà sản xuất động cơ tên lửa lớn nhất thế giới và giữ kỷ lục lực đẩy lớn nhất cho một động cơ tên lửa.

700 dặm một giờ dưới lòng đất

• Hệ thống tàu siêu tốc Hyperloop được mô tả là sự kết hợp của siêu máy bay Concorde, súng điện từ railgun và bàn khúc côn cầu, cho phép hành khách chỉ mất một giờ cho chặng đường 700 dặm. Musk kỳ vọng hai tuyến đường từ Los Angeles đến San Francisco và New York đến Washington DC chỉ mất 30 phút di chuyển bằng Hyperloop. Musk cũng đang mở rộng để các công ty khác xây dựng phương tiện tương tự ở những phiên bản khác nhau.

Xe tải không người lái

• Sạc điện 30 phút với công nghệ sạc mới mang tên Megacharger có thể chạy tới 650 km.

• Kéo theo một container 40ft thì tốc độ tăng từ 0 lên 100 km/h cũng chỉ mất 20 giây.

Gia tăng năng lượng

• Gigafactory 1 của Tesla được xây dựng với tham vọng trở thành tòa nhà lớn nhất thế giới, rộng 540.000 km2, là nơi sản xuất tương đương lượng pin hiện tại trên thế giới. Gigafactory 1 của Tesla là một nhà máy pin khổng lồ nằm giữa sa mạc Nevada ở Mỹ.

Tăng áp động cơ cho não bộ

Neuralink có ý định hợp nhất trí thông minh sinh học và máy móc trong phát triển công nghệ kết nối máy tính vào não bộ. Công nghệ trung gian giữa não và máy tính (BCI) có thể được sử dụng để nâng cao nhận thức, bao gồm cải thiện trí nhớ, khả năng đưa ra quyết định để ngăn ngừa triệu chứng của bệnh Alzheimer.

Công ty nhàm chán

Sứ mệnh của The Boring Company là thiết lập những mạng lưới đường hầm phía dưới và khắp thành phố cho phương tiện tốc độ cao mà không vướng phải xe cộ khác. Bất chấp bị lên án, công ty này hồi đầu năm đã bán 20.000 súng phun lửa được đặt trước với giá 500 USD mỗi chiếc. Sáng kiến mang đến cho Musk doanh số 10 triệu USD nhưng một số khách hàng có thể sẽ không nhận được sản phẩm vì hải quan ngăn cấm buôn bán vũ khí tấn công.

Nghiên cứu trí tuệ nhân tạo

Cuối năm 2015, Musk đồng sáng lập OpenAI, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo và đảm bảo công nghệ không phá hủy nhân loại. Musk từng mô tả việc xây dựng hệ thống trí tuệ nhân tạo tốt hơn sẽ có thể giúp tránh được nguy cơ chiến tranh thế giới thứ ba.

Tầm nhìn thay đổi thế giới và nhân loại

• Xây dựng nền văn minh đa hành tinh.

• Chống lại biến đổi khí hậu và sự ấm dần lên của trái đất thông qua sản xuất và tiêu thụ năng lượng bền vững. Musk nói muốn tạo nên nơi cư trú cho con người ở sao Hỏa để tránh nguy cơ tuyệt chủng của loài người.

Niềm tin của Musk có thể bị cho là điên rồ, nhưng cũng có rất nhiều người ủng hộ ông. Nhà đồng sáng lập Google Larry Page từng nói thay vì đưa tiền cho các tổ chức phi lợi nhuận và từ thiện, ông muốn dành những khoản đó cho các doanh nhân như Elon Musk, hướng đến những công nghệ mới thay đổi thế giới.