Tự học (học tập tự định hướng)

Phương pháp học tập truyền thống không còn đáp ứng kịp môi trường làm việc ngày nay khi cách tiếp cận thụ động và ngắt quãng của nó không phù hợp với tính chất năng động của môi trường làm việc - nơi việc học là một quá trình liên tục và chủ động. Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, con người cần có khả năng thích ứng nhanh chóng để liên tục học hỏi và áp dụng kiến thức cũng như kỹ năng mới vào công việc. Khả năng thay đổi nhanh đã trở thành năng lực cạnh tranh đặc biệt quan trọng, thậm chí là điều sống còn với doanh nghiệp. Điều này đòi hỏi một cơ chế học tập hoàn toàn mới giúp người học có thể học tập bất cứ lúc nào để kịp thời giải quyết những vấn đề nảy sinh trong kinh doanh. Tự học (học tập tự đinh hướng) là giải pháp phù hợp nhất để giải quyết vấn đề cấp bách này.

• Tự học (học tập tự định hướng) là gì?

• Tại sao doanh nhân cần phải tự học?

• Điều kiện tiên quyết của tự học

• Tự học là học tập dựa trên trải nghiệm (kinh nghiệm)

• Học cách học là điểm mấu chốt của tự học

• Mô hình tự học tại BizPub

• Các chương trình tự học tại BizPub

1. Tự học (học tập tự định hướng) là gì?

Tự học là một kỹ thuật học tập mới giành cho người lớn. Đó là quá trình qua đó người học học cách nhận thức và đánh giá trải nghiệm của mình. Để làm được điều này, anh ta không thể bắt đầu bằng việc đi sao chép “kinh nghiệm và kiến thức của người khác” với hy vọng rằng sẽ áp dụng được nó cho mình. Ngược lại, anh ta cần bắt đầu bằng cách chú ý sâu sắc đến những tình huống mà anh ta gặp phải, đến những vấn đề gây trở ngại cho việc tự hoàn thiện bản thân của anh ta và tự mình đi tìm lời giải cho chúng.

Các kinh nghiệm, kiến thức, thông tin từ các lĩnh vực khác nhau được sử dụng không nhằm mục đích tích lũy kiến thức mà vì nhu cầu giải quyết vấn đề. Quá trình tự học có thể có hoặc không cần đến sự hỗ trợ của người khác - tức là ở điều kiện lý tưởng, chúng ta có thể tự hiện thực hóa mọi việc. Cho dù có cần đến sự hỗ trợ từ người khác thì họ cũng không phải "người dạy" - "những nhà tiên tri đứng phát biểu ở vị trí quyền lực" nữa, mà họ có một vai trò mới - là "người hướng dẫn", "người hỗ trợ", người "bạn đồng hành" tham gia vào quá trình học tập của người học với kinh nghiệm và kiến thức (cũng hữu hạn) của họ.

Việc tự học khi đó là một sự hợp tác trong học tập, nó không chính thức, không độc đoán (một chiều), mục đích chính là khám phá ý nghĩa của những kinh nghiệm và trải nghiệm của người học; một cuộc tìm kiếm của tâm trí nhằm đào sâu vào gốc rễ những định kiến hình thành nên hành vi của con người; nó là một kỹ thuật học tập dành cho người lớn làm cho giáo dục gắn liền với cuộc sống và biến cuộc đời con người thành một hành trình trải nghiệm khám phá học hỏi không ngừng.

2. Tại sao doanh nhân cần phải tự học?

Doanh nhân là những con người dám ước mơ và dám đương đầu với mọi thách thức trong kinh doanh bằng chính nhân cách, đạo đức, tinh thần, trí tuệ, năng lực và trách nhiệm của bản thân để mang đến những giá trị tốt đẹp cho xã hội và hạnh phúc cho gia đình và bản thân.

• Đối với cá nhân

Điểm chung nhận thấy rất rõ ở những doanh nhân thành công đó là tinh thần doanh nhân và khả năng tự học vượt trội; đó cũng là yếu tố quan trọng nhất giúp cho doanh nghiệp họ tồn tại trong thế giới kinh doanh ngày nay. Thật vậy, chúng tôi chưa từng thấy một doanh nghiệp thành công lớn nào mà người lãnh đạo của họ là người lười học hỏi cầu tiến; ngay cả những lãnh đạo ở doanh nghiệp nhà nước - nơi được coi là có ít sự cạnh tranh. Những nhà lãnh đạo lớn trong giới kinh doanh và chính trị như Abraham Lincoln; Nelson Mandela; Matsushita Kōnosuke; Frederick Winslow Taylor; Bill Gates... đều là những người tự học xuất sắc.

• Đối với gia đình

Tự học giúp cho mỗi người giảm bớt cái tôi, biết mình không hoàn hảo để dễ dàng chấp nhận người khác. Vợ chồng có tinh thần tự học khiến cho con cái có ý thức tự học, từ đó hình thành nên văn hóa tự học trong gia đình, tạo nền tảng vững chãi cho nhiều thế hệ. Một gia đình có văn hóa tự học có thể không giàu, nhưng chắc chắn không thiếu hạnh phúc và sự tôn trọng của người khác - điều mà tiền bạc không thể đánh đổi.

• Đối với doanh nghiệp

Nhân loại đang sống trong một xã hội được dẫn dắt bởi công nghệ, các doanh nghiệp không nằm ngoài vòng xoáy đó. Nếu trước kia công nghệ là một lựa chọn để tạo ra lợi thế cạnh tranh thì ngày nay công nghệ là tiêu chuẩn căn bản để một doanh nghiệp có thể tồn tại. Trong nền kinh tế được công nghệ dẫn dắt, thời gian là yếu tố then chốt quyết định sự tồn vong của doanh nghiệp. Doanh nghiệp thành công là doanh nghiệp biết nắm bắt nhanh những cơ hội và chuyển hóa nó thành kết quả, tức là cần phải có năng lực quản lý sự thay đổi vượt trội. Điều này chỉ có được khi doanh nghiệp đó có văn hóa tự học mạnh mẽ. Không ai khác, chỉ có nhà lãnh đạo mới thúc đẩy được văn hóa này. Vì một lý do nào đó, nhà lãnh đạo đã coi nhẹ vấn đề học tập của tổ chức, điều đó đã vô tình tạo ra một văn hóa chống lại sự thay đổi. Nó sẽ là gánh nặng khó có thể vượt qua khi doanh nghiệp muốn thúc đẩy sự đổi mới.

• Đối với xã hội

Doanh nghiệp là một thực thể xã hội, ngoài nhiệm vụ tổ chức sản xuất kinh doanh hiệu quả, doanh nghiệp còn một trách nhiệm khác - đó là thúc đẩy xã hội tiến bộ. Một doanh nghiệp được vận hành trên nền tảng văn hóa tự học sẽ không làm điều xấu và luôn nghĩ tới việc làm cho xã hội tốt đẹp hơn. Lãnh đạo và nhân viên cùng có tinh thần tự học sẽ liên tục thúc đẩy doanh nghiệp hướng tới sự xuất sắc và tốt hơn mỗi ngày, điều đó không chỉ giúp doanh nghiệp này càng hiệu quả mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ để cả xã hội tiến bộ. Những nguồn vốn xã hội được tích lũy này sẽ trở thành lợi thế vô cùng bền vững giúp doanh nghiệp tiếp tục củng cố và nhân rộng những thành quả của mình và làm cho nó càng thành công hơn nữa.

3. Điều kiện tiên quyết của tự học

Mặc dù tự học mang lại những hiệu quả vô cùng to lớn, nhưng để trở thành người tự học thực sự, người học cần trải qua quá trình rèn luyện. Dưới đây là 6 nguyên tắc cốt lõi để quá trình tự học có hiệu quả:

• Người học biết rõ mong muốn và mục tiêu của mình

• Người học có thể tự định hướng và chỉ đạo việc học của mình

• Người học đã tích lũy được một kho kinh nghiệm sống, đó là nguồn tài nguyên học tập phong phú và quan trọng

• Nhu cầu của người học liên quan chặt chẽ đến thực tiễn công việc và cuộc sống

• Người học tập trung vào vấn đề và quan tâm đến việc ứng dụng kiến thức ngay lập tức

• Người học được thúc đẩy học tập bởi động lực nội tại hơn là hơn là yếu tố bên ngoài

4. Tự học là học tập dựa trên trải nghiệm (kinh nghiệm)

Học tập dựa trên trải nghiệm là phương pháp học tập phù hợp và mang lại hiệu quả lớn nhất đối với những người trưởng thành có nhiều trải nghiệm trong cuộc sống và công việc.

Học tập trải nghiệm là quá trình kiến thức được tạo ra thông qua việc chuyển đổi kinh nghiệm. Kiến thức là kết quả được hình thành dựa trên sự kết hợp giữa nắm bắt và chuyển hóa những kinh nghiệm đã có.

Mô hình học tập trải nghiệm mô tả 2 phương thức nắm bắt trải nghiệm có liên quan biện chứng với nhau: "Trải nghiệm cụ thể" và "Khái niệm hóa trừu tượng" và hai phương thức chuyển đổi trải nghiệm có liên quan biện chứng với nhau: "Quan sát phản ánh" và "Thử nghiệm tích cực". Được gọi là vòng lặp biện chứng kép.

Học tập trải nghiệm là một quá trình xây dựng kiến thức liên quan đến sự kết hợp sáng tạo giữa 4 phương thức học tập. Quá trình này được mô tả như một chu trình học tập lý tưởng hóa hoặc một vòng xoắn ốc trong đó người học “Chạm vào tất cả các nền tảng”: Trải nghiệm, Phản ánh, Suy nghĩ và Hành động - trong một quá trình học tập được thiết kế cá nhân hóa. Những trải nghiệm trực tiếp hoặc cụ thể là cơ sở để quan sát và phản ánh. Những phản ánh này được đồng hóa và chắt lọc thành các khái niệm trừu tượng mà từ đó có thể rút ra những hàm ý mới cho hành động. Những hàm ý này có thể được tích cực thử nghiệm và đóng vai trò là hướng dẫn trong việc tạo ra những trải nghiệm mới.

(i) Trải nghiệm cụ thể

Thực hiện những suy nghĩ, hành động theo quan điểm chủ quan của bản thân về một vấn đề trong thực tế công việc và cuộc sống dựa trên những kinh nghiệm đã trải qua. Mỗi người có mô hình tinh thần định hướng suy nghĩ và mô hình định hướng hành động riêng, nó được hình thành dựa trên đặc điểm bẩm sinh và những kinh nghiệm mà họ đã trải qua, do vậy sẽ không ai giống ai. Tuy nhiên, các cá nhân này chưa tự khái quát hóa được thành mô hình lý thuyết nhất quán, hoặc theo những giả định mâu thuẫn lẫn nhau.

(ii) Quan sát và phản ánh

Tái hiện lại quá trình suy nghĩ và hành động của bản thân về các tình huống mà họ trải qua trong thực tiễn, khi có sự hỗ trợ hướng dẫn thông qua cung cấp các mô hình lý thuyết nhất quán để giải thích về những điều xảy ra đó, cá nhân có thể tự diễn giải, tự đặt câu hỏi và phản biện về những suy nghĩ và hành động của mình.

(iii) Khái niệm hóa, khái quát hóa

Dựa trên sự hỗ trợ, các cá nhân có thể tái khẳng định hoặc điều chỉnh lại những giả định và mô hình điều khiển hành vi của mình để phù hợp hơn với thực tiễn và trở nên nhất quán hơn. Dần dần họ sẽ hình thành được một hệ thống khái niệm, mô hình lý thuyết phù hợp nhất với bản thân và môi trường mà họ hoạt động.

(iv) Thử nghiệm tích cực

Các vấn đề trừu tượng và hiện tượng thực tế khi được khái niệm hóa, khái quát hóa sẽ là nền tảng để thực hiện những hành động thực tiễn tiếp theo, quá trình này sẽ cho cá nhân biết khía cạnh nào của lý thuyết hoạt động và khía cạnh nào bị bác bỏ. Với sự hướng dẫn, cá nhân sẽ giải thích được lý do tại sao nó hoạt động và tại sao bị bác bỏ. Thử nghiệm này củng cố kinh nghiệm cá nhân ở một phiên bản cải tiến phù hợp hơn, cá nhân tiếp tục sử dụng kinh nghiệm đó thực hiện những hành động theo các giai đoạn vòng lặp để học hỏi và phát triển.

5. Học cách học là điểm mấu chốt của tự học

Mặc dù tự học là cách tiếp cận hiệu quả nhất để khai thác tối đa những trải nghiệm cá nhân và giải quyết kịp thời những vấn đề mà cá nhân gặp phải trong thực tiễn cuộc sống, tuy nhiên không phải ai cũng có khả năng thực hiện điều này một cách hiệu quả. Mấu chốt của tự học là người học cần học được cách học, nó bao gồm việc sở hữu hoặc tiếp thu kiến thức và kỹ năng để học hiệu quả trong bất kỳ tình huống học tập nào mà người học gặp phải. Người đã học cách học là người có khả năng học tập hiệu quả, cho nhiều mục đích, trong nhiều tình huống khác nhau, bất kể phương pháp nào. Đối với nhiều người, khả năng học tập của họ bị kìm hãm bởi một quan niệm “cố định” về bản thân, theo đó họ tự nhủ rằng mình không thể học được. Bằng cách tuân theo một cách có ý thức một chu trình lặp đi lặp lại của trải nghiệm, suy ngẫm, suy nghĩ và hành động, người học có thể tăng cường khả năng học tập của mình. Đặc biệt, sự hỗ trợ của những người hướng dẫn có chuyên môn cùng với nguồn tài nguyên học tập chất lượng được cấu trúc mạch lạc sẽ cải thiện mạnh mẽ khả năng tự học của cá nhân. Khi có năng lực tự học tốt - cá nhân sẽ biết cách tìm nguyên nhân và giải pháp cho mọi vấn đề trong cuộc sống và công việc mà họ gặp phải.

6. Mô hình tự học tại BizPub.vn

A. Mô hình tổng quát

Khuôn khổ tự học được mô tả trong mô hình 3 chiều được thể hiện dưới dạng các vòng như hình bên dưới, bao gồm: (1) Mục tiêu và mục đích học tập, (2) Sự khác biệt cá nhân và (3) Nguyên tắc cốt lõi của Tự học.

• Mục tiêu và mục đích học tập

Vòng ngoài của mô hình được mô tả như là kết quả của sự phát triển. Mục tiêu và mục đích học tập của người học đóng vai trò định hình và tạo khuôn cho trải nghiệm học tập. Trong mô hình này, mục tiêu của việc học tập đối với người học có thể chia thành ba loại chung: phát triển cá nhân, tổ chức hoặc xã hội.

• Những khác biệt về cá nhân và hoàn cảnh

Vòng giữa của mô hình tự học được miêu tả dưới dạng các biến cá nhân được quy định bởi 3 yếu tố chính: tính cách, vấn đề, bối cảnh của vấn đề. Đây là sự khác biệt giữa mỗi cá nhân người học khiến cho việc học tập không thể là sự cào bằng như các mô hình giáo dục truyền thống. Chúng tôi vẫn tiếp tục tìm kiếm những yếu tố khác biệt cá nhân khác để bổ sung vào mô hình.

• Các nguyên tắc cốt lõi

6 nguyên tắc cốt lõi được đúc kết là nền tảng giúp cho việc tự học có thể được thực hiện hiệu quả. Các nguyên tắc này dựa trên những quan điểm từ cách tiếp cận tâm lý học nhân văn, tâm lý học phát triển và triết học về giáo dục giành cho người lớn. Đây là những giả định tiên đề cho việc xây dựng các phương pháp và hoạt động học tập.

B. Quy trình triển khai

Giai đoạn 1: Chuẩn bị cho người học

• Hướng dẫn người học tham gia chương trình

• Hướng dẫn phương pháp học tập

• Giới thiệu nguồn tài nguyên học tập và phương tiện hỗ trợ học tập

Giai đoạn 2: Hướng dẫn người học lập kế hoạch học tập

• Chẩn đoán nhu cầu học tập

• Xác định mục tiêu học tập

• Xây dựng mô hình trải nghiệm học tập

• Thiết lập hợp đồng học tập

Giai đoạn 3: Tiến hành học tập trải nghiệm

• Thiết lập môi trường học tập

• Hướng dẫn, hỗ trợ liên tục trong quá trình học tập

• Tham vấn trong các hoạt động thực hành

Giai đoạn 4: Đánh giá và hỗ trợ sau chương trình

• Hướng dẫn đánh giá quá trình học tập

• Hỗ trợ sau quá trình học tập

7. Chương trình tự học quản trị kinh doanh tại BizPub.vn

BizPub.vn là đơn vị chuyên cung cấp các chương trình đào tạo và phát triển dành cho nhà lãnh đạo điều hành doanh nghiệp theo phương pháp tự học. Chương trình của chúng tôi được xây dựng dựa trên các nội dung chuẩn quốc tế được thừa nhận rộng rãi tại các trường kinh doanh (B-School) và áp dụng thành công tại các doanh nghiệp hàng đầu thế giới, xoay quanh 5 lĩnh vực lãnh đạo điều hành trọng yếu của doanh nghiệp:

• Lãnh đạo chiến lược
• Quản lý con người
• Quản trị Marketing
• Quản trị vận hành
• Quản trị tài chính

Chương trình của BizPub được thiết kế để củng cố cho người học từ những nền tảng quan trọng nhất về phương pháp luận đến việc vận dụng thành thạo những công cụ tiên tiến nhất trong thực tiễn lãnh đạo điều hành của các doanh nghiệp hàng đầu thế giới. Đồng thời trang bị cho nhà lãnh đạo năng lực tự học vượt trội để có thể tự mình khám phá những kiến thức mới và thúc đẩy văn hóa tự học trong doanh nghiệp.

• Tìm hiểu thêm về các chương trình: Tự học quản trị kinh doanh